Faalangst, paniek en stress: Zo help je je puber

“Ze had echt goed geleerd en dan schiet ze toch weer in paniek tijdens de toets. Ze heeft zo’n last van faalangst, zo enorm sneu, en het wordt alleen maar erger. Kun jij haar helpen?“

Argh ja kon ik mijn plastic toverstafje maar echt gebruiken. Het doet gewoon pijn om te zien hoe deze prachtige krachtige pubers zich zo klein en bang kunnen voelen. En dat om een stomme toets. Ja sorry, een school diploma is inderdaad belangrijk, maar van dat ene proefwerk Duits lig je op je tachtigste echt niet meer wakker. En toch. Faalangst is een rotgevoel en er moet iets mee gedaan, anders wordt het keer op keer bevestigd door dat puberbrein en komen ze er maar met moeite vanaf. Maar hoe dan? Hoe help je je kind met faalangst?

Nooit meer faalangst

Om te beginnen: Het beste wat je voor je kind kunt doen is kappen met het gebruik van het woord ‘faalangst’. Het is handig, want iedereen snapt meteen wat je bedoelt, maar het is een veel te groot woord voor een klein onderdeel van het leven van je prachtige puber.

De meeste kinderen die bij mij komen om van hun faalangst af te komen, durven namelijk heel erg prima een risico te nemen om te falen. Ze durven best hun grote broer te jennen die veel sterker is. Ze durven best hun ouders een grote mond te geven, terwijl die meer macht hebben en ze durven een wedstrijd te spelen tegen een team waar ze waarschijnlijk van gaan verliezen. En ze durven ook nog naar een pubercoach te gaan terwijl ze daar misschien allerlei enge dingen moeten doen die ze niet kennen.

Geen faalangst te bekennen in bovenstaande gevallen.

Ik weet nog precies dat ene meisje, dat een beetje in elkaar gedoken tegenover me zat en mompelde dat ze gewoon niet durfde ‘omdat ze faalangst had.’ Ja luister eens, je wilt toch niet dat je kind díe mantel aantrekt? Laten we van af nu niet meer onze kinderen het faalangst-juk op leggen, maar zeggen:

“Je doet het prima, je hebt hartstikke veel lef én er zijn een paar dingen, zoals toetsen maken, die je nog mag leren durven!”

Moet je kijken wat er dan met die schouders gebeurt.

Stress en paniek: hoe werkt dat in je brein?

Angst is een slechte raadgever, zeggen ze wel. En wat nou als ik zeg dat angst een hele goede raadgever is? Niet de paniekgedachtes die ná de angst door je hoofd gaan woelen, maar de buikpijn en kriebels in je lijf die zeggen: “Hier klopt iets niet…!” Zonder angst was de mensheid al lang uitgestorven. Je mag er dankbaar voor zijn, dus.

Maar soms werkt angst niet echt mee, en paniekaanvallen zijn niet echt handig. Je lichaam schiet in een vecht-, vlucht- of bevries-stand en daar zit je dan met je black-out tijdens de wiskunde toets. Hoe kan dat? Helemaal omdat uit onderzoek blijkt dat een paniekgolf (of een ander heftig gevoel) maar een seconde of 90 hoeft te duren. Huh?

Hoe het werkt in je brein (zeer kort door de bocht): Stel, iets is anders dan normaal. Het gras ritselt terwijl het niet waait, je hoort plotseling voetstappen achter je, je ziet niemand maar ruikt sigarettenrook, er kruipt een spin in je nek, een haai valt aan uit het niets. De leerlingen zijn nerveuzer, de tafels staan anders, de docent kijkt strenger, de geluiden zijn bedompter. Onmiddelijk gaat er een signaal naar je brein: “Hier klopt iets niet!!! Gevaar!!!” Er wordt adrenaline en cortisol aangemaakt en er gaat extra bloed/zuurstof naar je ledematen, zodat je kunt vluchten, vechten of bevriezen. Nou, vluchten of vechten gaat wat lastig in een klaslokaal, dus bevries je en krijg je een black-out. Shit. Nou, gelukkig duurt het maar 90 seconden dus je bent er zo weer af. Toch?

Helaas, je kunt nadenken. Je hoofd gaat er met je van door, je gedachten nemen het over en je raakt in paniek. “Ik weet niks ik weet het niet meer zie je wel nee he het lukt niet” en dit duurt wel even wat langer dan 90 seconden. De hele les als je pech hebt. En ook als je niet helemaal een black-out krijgt, kun je toch ontzettend last hebben van toets stress.

Gelukkig, je kunt nadenken. En dat niet alleen, je kunt zelfs leren kiezen aan welke gedachtes je de meeste aandacht geeft. Pfiew. Je kunt jezelf trainen om uit die paniek te klauteren en weer rust en kalmte te ervaren.

Hoe dan?

Praktische tips voor zelfvertrouwen en rust

Hoe kun je als ouder nou je kind helpen met stress en paniek?

• • Kap met het woord ‘faalangst’ te gebruiken
  • Wijs je kind op alle moedige acties die hij/zij/hen wel durft
  • Leg uit wat er eigenlijk gebeurt in het brein, dat dat normaal is en dat sommige mensen nou eenmaal gevoeliger zijn dan anderen
  • Leer je puber om het zenuwstelsel gerust te stellen door trucjes (bijvoorbeeld heel rustig adem halen) toe te passen
  • Zorg dat je kind een ‘anker-zin’ heeft, bijvoorbeeld ‘Er zit geen leeuw in de bosjes, ik ga hier niet dood aan’ of een zin, formule of definitie die hij/zij/hen helemaal kan dromen en midden in de nacht kan opdreunen. 
  • Benoem vaak waar je, buiten school om, enorm trots op bent. Niet te veel van maken, houdt het nonchalant, indirect en met een vleugje humor, maar zeg het wel. 

Uitnodiging lezing ‘Pubers, Faalangst en Toets stress’

Er is hier natuurlijk nog veel meer over te zeggen; dit is het tipje van de ijsberg én het kan een begin zijn om je puber met faalangst toets stress weer op de rails te krijgen. Wil je meer weten? Bijvoorbeeld een hele lijst trucjes om je zenuwstelsel tot rust te brengen?

Donderdag 13 maart geef ik gratis een online lezing ‘Pubers, faalangst en toets stress‘. Voor meer informatie of om je op te geven kun je je hieronder opgeven of op de link hierboven klikken.

Lees je dit blog na 13 maart 2025, dan kun je me een mailtje sturen en vragen om de audio-opname en de dia’s van de presentatie, zodat je alsnog alle informatie krijgt en niks hoeft te missen.